Улсын нэгдүгээр төв эмнэлгээс “Титмийн физиологи, хэт авиан оношилгоо” олон улсын сургалтыг энэ сарын 4-5-нд зохион байгууллаа.

Сургалтанд УНТЭ, УХТЭ, УГТЭ, Цэргийн төв эмнэлэг болон орон нутгийн 30 гаруй эмч хамрагдсан бөгөөд энэ үеэр дэвшилтэт технологид суурилсан титэм судсан дотуурх оношилгоо, эмчилгээг долоон тохиолдолд хийсэн нь сургалтыг илүү өгөөжтэй, сонирхолтой болгосон юм. Сургалтын талаар УНТЭ-ийн Зүрхний төвийн зөвлөх эмч, анагаах ухааны доктор, клиникийн профессор Х.Батмягмараас тодруулахад

“УНТЭ-ийн Зүрхний төв, Зүрх, судсан дотуурх мэс заслын эмчилгээний нийгэмлэг хамтран “Титмийн физиологи-Хэт авиан оношилгоо” сэдэвт олон улсын семинарыг зохион байгуулж байна.
Сургалт нь ангиогийн лаборатороос шууд дамжуулж, оператор эмч нар танхимын сургалтанд оролцож байгаа эмч нартай шууд харилцаж байгаагаараа давуу талтай.
Титэм судасны физиолог буюу нарийслын үнэлгээнүүдийг орчин үеийн iFR, FFR гэсэн тоног төхөөрөмжүүдээр хийж, судасны нарийслын зэргийг үнэлэх, стент тавих хэмжээнд буюу судасны нарийслыг эмчлэх ёстой юу, үгүй юу гэдгийг оношлох, стент тавих хэсэг буюу судасны нарийсалтай хэсэгт тэлэгч суулгаад тэлэгч нь судасны хананд хэр бэхлэгдсэн байна гэдгийг оношлохоос гадна судасны нарийслын анатомын бүтцийг хэт авиан оношилгоогоор оношилж, эмчилж байгаагаараа давуу талтай байна.
Бид энэ технологийг 2022 оноос хойш нэвтрүүлж, өнөөдөр олон улсын сургалт зохион байгуулах хэмжээнд хүрчээ. Сургалтанд ОХУ-ын Москвагийн Анагаахын их сургуулийн эмч, эрдэмтэд оролцож, ажлын байран дээрх сургалтыг танхим болон цахим хэлбэрээр   амжилттай зохион байгууллаа” хэмээлээ.

УНТЭ Монгол Улсад анх удаа 20 тохиолдолд судасны хэт авиан шинжилгээний хяналтан дор гол судасны баллон, шахуургын дэмжлэгтэйгээр оношилгоо, эмчилгээг хийсний үр дүнд гадагш явах урсгалыг бууруулж чадсан талаар тус эмнэлгийн Зүрхний төвийн дарга, анагаах ухааны магистр, клиникийн профессор Л.Анхбаяр ярихдаа

 “УНТЭ-ийн Зүрх судасны нэгж нь 49 жилийн түүхтэй бөгөөд 2020 онд “Зүрхний төв”-ийг байгуулсан. Ингэснээр зүрх судасны тусламж, үйлчилгээний төрөл нэмэгдэж, манай эмнэлгийн зүрх судасны тогтолцооны эмгэгийн үеийн эмнэлгийн тусламж, үйлчилгээний төрөл нэмэгдсэн. Үүний нэг нь “Шигдээсийн нэгж” юм. Эрүүл мэндийн сайдын А/154 тоот тушаалын дагуу долоон аймаг, дөрвөн дүүргийн хүн амд энэ төрлийн тусламж, үйлчилгээг үзүүлж байна. Өнөөдрийн байдлаар манайх 2000 гаруй өвчтөнд титэм судсан дотуурх оношилгоо, эмчилгээг хийсэн. Өмнө нь энэ төрлийн тусламж, үйлчилгээг зөвхөн УГТЭ дээр л хийдэг байсан бол өнөөдөр энэ төрлийн тусламж, үйлчилгээг ард иргэдэд илүү хүртээмжтэй үзүүлж, төвлөрлийг сааруулж байна” гэсэн юм. Тэрбээр мөн “Хүн амын дунд халдварт бус өвчний тархалтын хувьд зүрх судасны өвчлөл нь эхний гуравт ордог. 2021 оны эрүүл мэдийн үзүүлэлтийн байдлаар эмнэлэгт хэвтэлт нь 10,000 хүн амд 963, нас баралтын тохиолдол нь 10,000 хүн амд 19 байна.

Насны хувьд хөдөлмөрийн насны буюу 35-55 насныхан, хүйсийн хувьд эрчүүд зүрх судасны өвчлөлд их өртдөг. Үүнд нөлөөлөх хүчин зүйлсэд хорт зуршил, хөдөлгөөний дутагдал, хооллолт, стресс, нийгэм, эдийн засгийн байдал. Иргэд урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэг, үзлэг оношилгоондоо сайн хамрагдаж байх, цусан дахь сахарын хэмжээ болон даралт, өөх тосны солилцоогоо тогтмол хянаж байх шаардлагатай” гэдгийг онцоллоо.

Өнөөдөр Дэлхийн эрүүл мэндийн өдөр. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага  1948 оны дөрөвдүгээр сарын 7-нд анх байгуулагдсан цагаас хойш жил бүрийн энэ өдрийг дэлхийн улс орнууд хүн амын эрүүл мэндэд тулгамдаж буй асуудлыг хэлэлцэж, Засгийн газар, нийгмийн анхаарлыг эрүүл мэндийн салбарт хандуулдаг өдөр болгон тэмдэглэсээр ирсэн. Дуурь, бүжгийн эрдмийн театрт зохион байгуулсан “Дэлхийн эрүүл мэндийн өдөр-2023” арга хэмжээнд ДЭМБ-ын Монгол дахь Суурин төлөөлөгч хатагтай Сокорро Эскаланте болон УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг, НҮБ-ын Монгол Улс дахь Суурин зохицуулагч Тапан Мишра, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Т.Мөнхсайхан болон төрийн байгууллагынхан, эрүүл мэндийн салбарынхан, олон улсын байгууллагын оролцож мэндчилгээ дэвшүүллээ.  ДЭМБ-ын түүхэн 75 жилийн ой тохиож байгаа энэ жилийн хувьд Дэлхийн эрүүл мэндийн өдрийг “Бүх нийтийн эрүүл мэндийн төлөө”  уриан дор тэмдэглэж байгаа бөгөөд энэ нь сүүлийн 70 гаруй жилийн хугацаанд дэлхийн хүн амын эрүүл мэндийг сахин хамгаалж, амьдралын чанарыг дээшлүүлэхэд эрүүл мэндийн салбарын оруулсан хувь нэмэр, ололт амжилтыг дүгнэн, тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх арга замыг тодорхойлж идэвхжүүлэх боломжийг олгож буйг оролцогчид онцолж байсан юм. Монгол Улсын хувьд ДЭМБ-ын гишүүнээр 1962 онд элссэн бөгөөд Монгол Улсын Засгийн газар, ДЭМБ-ын хооронд “Техникийн болон мэргэжилтний зөвлөгөө өгөх тусламж”-ийн тухай Үндсэн хэлэлцээрийг 1963 онд байгуулж, техникийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлснээс хойш манай улсын эрүүл мэндийн салбар хурдацтай хөгжиж, нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмж нэмэгдэж, хүний нөөцийн болон техникийн чадавх сайжирсаар байна.
Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг дэлхийн 194 орныг эгнээндээ нэгтгэсэн Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага эх, хүүхдийн сэргийлж болох өвчлөл, эндэгдлийг бууруулах, халдварт болон халдварт бус өвчлөлд хүргэж, хүний амьдралын чанарыг доройтуулж буй нийгэм, эдийн засгийн болон бусад хүчин зүйлсийн нөлөөллийг багасгах чиглэлээр дэлхийн улс орнуудыг манлайлан чиглүүлж багагүй амжилтад хүрснийг онцлоод “Монгол Улсын Засгийн газрын хувьд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагаас дэвшүүлсэн “Хэнийг ч үл орхигдуулах” зарчмын хүрээнд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний бүх нийтийн хамралтад хүрэх зорилтдоо тууштай байж, эл зорилтыг хангахын тулд хууль эрх зүйн орчноо боловсронгуй болгож, эрүүл мэндийг дэмжих ээлтэй орчин, нөхцөлийг бүрдүүлэхийн төлөө хичээж ажиллаж байна. Тухайлбал, эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагуудын тогтолцоог бэхжүүлж, санхүүжилтийг оновчтой болгож, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх замаар эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд бүх нийтийг хамруулахын төлөө ажиллаж байна.
Дээрх зорилтын хүрээнд Монгол Улсад анхдагч болох “Нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний тухай хууль”-ийг шинээр боловсруулан батлуулахаар Эрүүл мэндийн яам ажиллаж байгаа бөгөөд иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг сайжруулах чиглэлээр хөтөлбөр хэрэгжүүлж, бусад дэмжлэгт орчныг бүрдүүлэх замаар “өвчилсөн хүмүүсийг эмчлэх тогтолцоо”-ноос аль болох “эрүүл төрсөн хүнийг эрүүл хэвээр байлгах, архаг өвчтэй болохоос нь сэргийлэх тогтолцоо” руу шилжих шаардлагатай гэж үзэж байна. Салбарын хууль тогтоомжид “нийгмийн эрүүл мэнд бол эрүүл мэндийн салбарын тэргүүлэх чиглэл юм” хэмээн тодорхойлсон байх ч эмнэлгийн ор шүтсэн, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг санхүүжүүлсэн тогтолцоо хэвээр байсаар байна. Иймд “эрүүлийг хамгаалах тогтолцоо”-г бүрдүүлэхийн төлөө нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг өргөжүүлж, иргэдийн зан үйл, амьдралын хэв маягийг өөрчлөх эрх зүйн орчныг бий болгохоор зорьж байна.
Эцэст нь тэмдэглэхэд, 2020 оноос эхэлсэн коронавируст халдвараар үүсгэгдсэн КОВИД-19 цар тахлын эсрэг дэлхийн хэмжээний хариу арга хэмжээг амжилттай удирдаж ажилласан Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага болон хамтран дэмжиж ажилласан олон улсын бусад түншүүддээ Монгол Улсын Засгийн газрын нэрийн өмнөөс болон хувиасаа талархаж буйгаа дахин илэрхийлж байна” гэсэн юм.
ДЭМБ-ын Монгол дахь Суурин төлөөлөгч хатагтай Сокорро Эскаланте “Энэ өдрийг ДЭМБ-аас гишүүн орнуудынхаа Засгийн газартай хамтран эрүүл мэндийн салбарт хийж хэрэгжүүлснээ дүгнэж хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулах, тэдэнд үзүүлэх эмнэлгийн тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэхийн төлөө юу хийж болохоо ярилцдаг өдөр болгон тэмдэглэдэг уламжлалтай. Бид хамтдаа бүх нийтийн эрүүл мэндийн төлөө зүтгэж буй бөгөөд хүний эрүүл мэндийг боломжит дээд түвшинд хүргэх эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний нөхцөлийг бүрэн бүрдүүлэхийг хичээж ажилладаг. Нийтийг хамарсан аюулт өвчин дэгдэх нийгэмд ноцтой байдал үүсэх үед бэлэн байдлыг хангах, хариу арга хэмжээг оновчтой зөв хэрэгжүүлэх нь чухал ач холбогдолтой байна. Бид Монгол Улстай эрүүл мэндийн салбарын тэргүүлэх зорилтуудыг амжилттай хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллах болно” хэмээн сэтгэгдлээ хуваалцсан юм. Монгол Улсын хувьд ДЭМБ-ын гишүүнээр 1962 онд элссэн бөгөөд Монгол Улсын Засгийн газар, ДЭМБ-ын хооронд “Техникийн болон мэргэжилтний зөвлөгөө өгөх тусламж”-ийн тухай Үндсэн хэлэлцээрийг 1963 онд байгуулж, техникийн хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлснээс хойш манай улсын эрүүл мэндийн салбар хурдацтай хөгжиж, нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмж нэмэгдэж, хүний нөөцийн болон техникийн чадавх сайжирсаар байна.
Тухайлбал, эрүүл мэндийн цогц тусламж үйлчилгээг “Хэнийг ч орхигдуулахгүйгээр” хүн амд хүргэх зорилго бүхий  “Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээнд мобайл технологийн хэрэглээг өргөжүүлэх нь” төслийг нийт анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагын 70 хувьд буюу өрхийн болон сумын эрүүл мэндийн 353 төвд энэхүү технологийг нэвтрүүлээд байна. Ингэснээр иргэдийг эрт үед нь оношлох, халдварт бус өвчнийг тэдний амьдарч байгаа газар нь ямар нэгэн чирэгдэлгүйгээр илрүүлэх боломжтой болж байна. 2023 онд “Зонхилон тохиолдох өвчнөөс сэргийлэх, иргэдэд эрүүл идэвхтэй амьдрах, эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулах ажлын удирдамж”-ийг батлуулан “Иргэдийн илүүдэл жин, таргалалтыг бууруулж, эрүүл зөв хооллох, дасгал хөдөлгөөнийг хэвшүүлэх арга хэмжээ”, “Архи, тамхины зохисгүй хэрэглээг бууруулах”, “Амны хөндийн өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх, амны хөндийн эрүүл мэндийг дэмжих арга хэмжээ”, “Сэтгэцийн эрүүл мэндийг дэмжих, стрессийг зөв удирдах арга хэмжээ”, “Бэлгийн замаар дамжих халдвараас сэргийлэх”, “Эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх” гэсэн зургаан сэдвийн хүрээнд жилийн турш нөлөөллийн үйл ажиллагааг явуулахаар төлөвлөсөн. Үүний эхний арга хэмжээ болох зохистой хооллолт, дасгал хөдөлгөөнийг дэмжих замаар таргалалтыг бууруулах зорилготой “Энэ жилдээ-Эрүүл жиндээ” аяныг үндэсний хэмжээнд эхлүүлээд байна. Энэ хүрээнд хүн амын эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлэх замаар иргэдийн эрүүл мэнддээ анхаарал хандуулах, эрүүл амьдрах зан үйлийг төлөвшүүлэх,  эрүүл, аюулгүй амьдрах орчин, нөхцөлийг бүрдүүлэх зэрэг ажилд иргэд, аж ахуйн нэгж байгууллага бүрийн идэвх оролцоо, манлайллыг нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байна. Эдгээр арга хэмжээний дүнд монгол хүний эрүүл мэндийн байдал сайжирч, сэргийлж болох өвчлөл, нас баралтыг бууруулж, хүн амын дундаж наслалт нэмэгдэх боломжтой юм.

Жил бүрийн дөрөвдүгээр сарын 2-нд “Аутизмыг таниулах дэлхийн өдөр” тохиодог. Энэ жилийн тухайд тус өдөр Сүхбаатарын талбайд “Хандлагаа өөрчилье, эергээр хүлээж авъя” аяныг зохион байгуулах гэж байна. Үүнтэй холбоотойгоор аяныг санаачлагч “Аутизмд хийсэн аялал” ТББ-ын тэргүүн, аутизмтай хүүхэдтэй ээжүүдийн төлөөлөл болох З.Октябрьтай ярилцлаа.

–Монгол Улсад аутизмтай хүүхдүүд амьдрах орчин хэр байдаг вэ? Тэдэнд тулгамдаж буй хамгийн бэрхшээлтэй зүйл нь юу байна? 

-Аутизмтай хүүхдүүдийн аав ээж Монголд хүүхдээ өсгөх орчин нөхцөл байхгүйгээс  гадаад орныг зорьж байна. 2017 онд 55 хүүхэд тутмын нэг нь аутизмтэй гэж гарсан бол 2021 оны судалгаагаар 33 хүүхэд тутмын нэг нь аутизмтэй гэж гарсан. Яг энэ чигээрээ яваад байвал 2050 он гэхэд хоёр хүүхэд тутмын нэг нь аутизмын эмгэгтэй болно гэсэн урьдчилсан судалгаа байдаг.  Аутизмтай хүүхдүүд энгийн хүүхдүүдтэй харьцуулахад хэл яриа үйл хөдлөлийн хувьд өөр байдгаас үүнээс үүдэн нийгмийн ялгаварлан гадуурхал үүсдэг тэр ч бүү хэл амь насаа алдаж байсан тохиолдол ч байдаг.Тиймээс бид энэ хүүхдүүдэд энгийн хүүхдүүдтэй адилхан сурч хөгжих боломжийг нь олгож орчин нөхцлийг нь бүрдүүлж өгөх хэрэгтэй.

–Энэ аяны гол онцлог давуу тал юу вэ?

-Арга хэмжээний гол онцлог нь хүчин зүйл нь төрийн харьяа шийдвэр гаргах түвшний гурван газар хамтран ажиллаж байна мөн нийслэлийн тамгын газар маш их ач холбогдол өгч ерөнхий санхүүжүүлэх байгууллагаар ажиллаж өгч байгаа нь давуу тал болж байна. Улаанбаатар хотод  аутизимын эмгэгтэй хүүхдүүд түлхүү амьдарч байна. Тэдэнд тулгардаг асуудал нь Засгийн газрын хэмжээнд тэгш хамрагдах үндэсний хөтөлбөр явагдаж байгаа ч энэ хөтөлбөр нь хэрэгжихэд бас учир дутагдалтай байгаа. Гэвч Засгийн газар энэ асуудлыг яавал хэрэгжүүлэх талаар авч хэлэлцэж төрийн бус байгууллагуудтайгаа хамтарч ажиллаж байгаа нь сайшаалтай.

-Та нарын зүгээс олон нийтэд хандаж юу хэлмээр байна? 

-Энэ үйл ажиллагаа нь Монгол Улсад анхдагч аутизмтай хүүхдүүдийн дуу хоолойг бусдад хүргэх зорилготой хамгийн том үйл ажиллагаа юм. Энэ удаагийн арга хэмжээг нийгэм рүүгээ илүү чиглээсэй, бид бүхнийг анхаараасай гэж хүсэж байна. Сайхан ирээдүйг хүүхдүүддээ бүтээх хүүхдүүдийг маань хаана ч очсон асуудалгүй сургууль цэцэрлэгт хамруулдаг, чин сэтгэлээсээ хандаж өсөж хөгжих боломжийг нь нээж өгөх сайхан нийгмийн төлөө энэ үйл ажиллагаа зохиогдох гэж байна. Та бүхнийг хүрэлцэн ирж дуу хоолойгоо нэгтгээсэй гэж хүсэж байна.