Эрүүл мэндийн сайдын 2023 оны А/256 тушаалыг хэрэгжүүлж алслагдсан аймаг, орон нутгийн иргэдийг эрт илрүүлэгт хамруулах, эрүүл мэндийн байгууллагуудад урьдчилан сэргийлэлт, эрт илрүүлгийн үзлэг шинжилгээ, оношилгоог оновчтой, үр дүнтэй зохион байгуулахад мэргэжил арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор Улсын гуравдугаар төв эмнэлгийн эрт илрүүлгийн явуулын баг наймдугаар сарын 19- 27-ны хооронд Завхан, Говь-Алтай аймагт ажиллаад ирлээ.

Эрт илрүүлгийн багийг ахалсан УГТЭ-ийн дэд захирал О.Батгэрэл Завхан, Говь-Алтай аймагт ажилласан талаар дараах товч мэдээллийг өглөө.
-Манай багийнхан Завхан, Говь-Алтай аймагт дотрын эмчийн үзлэгийг 222 хүнд, бөөр, диабетийн эмчийн үзлэг 344 хүнд, хэвлий, хөх, бамбайн ЭХО шинжилгээ 259 хүнд, ходоод, улаан хоолойн дурангийн шинжилгээг 110 хүнд,  зүрхний эмчийн үзлэг  694 хүнд, зүрхний цахилгаан бичлэг 694 хүнд тус тус хийж орон нутгийн эрт илрүүлэх үзлэг оношлогоонд дэмжлэг үзүүлж ажиллалаа.  Орон нутагт хийгдсэн эрт илрүүлгийн үзлэгээр элэгний хавдрын хоёр, бамбайн хавдарын нэг, хөхний хавдрын нэг,  ходоодны хожуу үеийн хавдрын нэг  тохиолдолыг илрүүлж, хавдрын сэжигтэй хоёр тохиолдолд эдийн шинжилгээ хийлгэх, 13 тохиолдолд ургацаг авахуулах талаар нарийн мэргэжлийн эмч зөвлөгөө өгч, цаашид нарийвчилсан онош тодруулах шинжилгээ хийлгэх, эмчилгээний асуудалд дэмжлэг үзүүлэх боломжтойг танилцууллаа. Мөн дээрх аймгуудын Нэгдсэн эмнэлгийн удирдлага, эрт илрүүлэг хариуцсан эмч мэргэжилтнүүдтэй уулзан Эрүүл мэндийг дэмжих төвийн зохион байгуулалт, эрт илрүүлгийн явц, тулгамдаж буй асуудал, эрт илрүүлэгт ажиллаж байгаа эмч мэргэжилтнүүдийг сургаж чадавхжуулахад харилцан санал солилцлоо. Үүний үр дүнд Завхан аймгийн эрт илрүүлэг хариуцсан эмч наймдугаар сарын 28-наас манай эмнэлэгт аймгийн иргэдийнхээ эрт илрүүлгийг эрчимжүүлэхэд урьдчилан сэргийлэлт, эрт илрүүлгийн оновчтой зохион байгуулах чиглэлээр тав хоногийн дадлагажих сургалтад хамрагдаж эхэлсэн.

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага (ДЭМБ)-ийн Номхон далайн баруун эргийн бүсийн Доктор Варяа Габровак, Рожер Эванс нар Монгол Улсад хийж буй айлчлалын эхний өдөр буюу өнөөдөр ЭМЯ, НЭМҮТ, ХӨСҮТ-ийн удирдлагууд, холбогдох мэргэжилтнүүдийг хүлээн авч уулзлаа.

Уулзалтын үеэр Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын байнгын дэмжлэг, болон хамтын ажиллагаанд талархал илэрхийлж, манай улсын вирус судлалын үндэсний лабораториудын чанарын баталгаажилт, магадлан итгэмжлэлийг хангах, цаашид тарилгат халдварт өвчний тандалтын тогтолцоог бэхжүүлэх, тогтворжуулах талаар хэлэлцэж, санал солилцлоо. Тус айлчлал нь 2023 оны 08 дугаар сарын 31-ний өдрийг хүртэл үргэлжлэх бөгөөд айлчлалын үеэр НЭМҮТ, ХӨСҮТ-ийн лабораторийн үйл ажиллагаатай танилцах юм.

Дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын VII чуулган “Ирээдүйн төлөө анхан шатны тусламж үйлчилгээг бүтээе” сэдвийн дор Монгол Улсад гурван өдрийн турш амжилттай болж өндөрлөлөө.
Монгол Улсын Их Хурал, Эрүүл мэндийн яам, Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага хамтран зохион байгуулсан уг чуулганд 15 орны парламентын гишүүн, дарга, эрүүл мэндийн сайд болон ДЭМБ-ын нийт 70 гаруй төлөөлөгч оролцов. Чуулган “Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ яагаад чухал вэ?”, “Бүсийн эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ: Бид хаана байна вэ, шинэчлэлийг хаанаас хэрхэн эхлэх вэ”, “Эрүүл мэндийн инновацаар дамжуулан ЭМАШТҮ-ний шинэчлэлийг эрчимжүүлэх нь”, “Парламентын үйл ажиллагаагаар дамжуулан ЭМАШТҮ-ний шинэчлэх, шинэчлэлийн арга зам”, “Бүс нутгийн хэмжээнд дэлхийн эрүүл мэндийн асуудалд парламентын гишүүдийн оролцоог онцлох нь” сэдэвт нэгдсэн хуралдаануудаар үргэлжилсэн. Уг чуулганаар “Номхон далайн баруун бүс дэх эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний ирээдүй” стратегийн баримт бичгийн хүрээнд эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний цаашдын бодлогыг бэхжүүлэх, орчин үеийн шинжлэх ухааны судалгаанд үндэслэсэн шийдвэрлэх арга замыг тодорхойлох, орон нутгийн боломжуудыг ашиглаж, эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний шинэчлэлийг манлайлан дэмжих асуудлаар улс орнуудын парламентын туршлагаас хуваалцах, технологи, санхүүжилтийн загварууд болон эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээнд тулгарч буй бэрхшээлийг түншлэлээр хэрхэн шийдэх, инновацыг танилцуулж, санал солилцох парламентчдын зүгээс эрүүл мэндийн салбар цаашлаад дэлхий дахин, бүс нутаг, үндэсний болон орон нутгийн түвшинд түншлэлээр дамжуулан эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээг дэмжих талаар анхаарч ажиллах боломжуудыг хуваалцах зэрэг асуудлуудыг хөндөж, Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудад хүрэх гарц шийдлийг олох хэлэлцүүлгүүдийг өрнүүлсэн юм.  Мөн оролцогчид Төв аймгийн Алтанбулаг, Сэргэлэн сумдад ажиллаж, эрүүл мэндийн анхан шатны цогц тусламж үйлчилгээ, санхүүжилтийн загвар хүртээмжийг сайжруулахад чиглэсэн үйл ажиллагаатай танилцсан.
“Ирээдүйн төлөө анхан шатны тусламж үйлчилгээг бүтээе” сэдвийн дор чуулсан Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх VII чуулганы үр дүн болгон “Улаанбаатарын тунхаг”-ийг баталлаа. ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Др.Жужанна Якаб чуулганыг хааж хэлсэн үгэндээ, Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх VII чуулганыг амжилттай зохион байгуулахад Монгол Улсын Их Хурал, Улсын Их Хурлын даргыг манлайлан оролцож байгаад талархал илэрхийлээд хүн ам цөөн, тархмал суурьшсан Монгол Улсын эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээ нь өөрийн гэсэн тогтолцоотой болсныг цохон тэмдэглэв. Тэрбээр, Монгол Улсын эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний уг тогтолцоог олон улсын түвшинд танилцуулахаар төлөвлөж байна. Улс орнууд эрүүл мэндийн салбарын санхүүжилтийг зардал гэж харахаас илүүтэй улс орны хөгжлийн суурь гэж үзэхийн чухлыг дурдлаа.
Мөн Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх VII чуулганаар баталсан “Улаанбаатарын тунхаг”-т эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний хүчирхэг, тогтвортой тогтолцоог бүрдүүлэхэд чиглэсэн суурь арга хэмжээг тусгасныг онцлон тэмдэглээд парламентчдыг энэхүү тунхгаа бодит ажил хэрэг болгоход хүчин чармайлт гарган ажиллахыг хүслээ. УИХ-ын гишүүн, Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны дарга П.Анужин хэлсэн үгэндээ, “Энэхүү форум нь эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээнд анхан шатны тусламж үйлчилгээний ач холбогдлыг чухалчлан, санхүүжилтийн тогтвортой байдлыг хангах, шинэ инновацийг нэвтрүүлэх, оролцогч талуудын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхэд парламентчид бидний үүрэг оролцоо, улс төрийн манлайллын талаар харилцан санал бодлоо солилцож улс орон бүр өөрийн туршлагаа хуваалцсан нээлттэй байдалд болж өнгөрлөө. Бид форумаас гарсан дүгнэлт, санал, зөвлөмжийг хүлээн авч улс орон бүр өөрийн орны онцлогт тохируулан төрийн бодлогод тусган хэрэгжүүлэх, үр дүнг тооцон   ажиллах томоохон үүрэг, хариуцлагыг хүлээж байна. Тухайлбал,
-Эрүүл  мэндийн тусламж, үйлчилгээний чанар, үр дүнг сайжруулж эрүүл мэндийн тэгш байдлыг хангах, ялангуяа ядуу, эмзэг бүлгийн иргэдийг бүрэн хамруулахад эрх зүйн орчинг сайжруулж хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх;
-Эрүүл мэндийн тогтолцооны шинэчлэлийг анхан шатны тусламж үйлчилгээнд илүү чиглүүлж олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх;
-Нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх, санхүүжилтийн тогтвортой байдлыг бэхжүүлэх;
-Бодлогыг хэрэгжүүлэхэд төрийн хариуцлага, ил тод байдлыг хангах зэрэг болно.
Монгол Улсын Их Хурлаас эрүүл мэндийн салбарт хийгдэж байгаа бодлого, эрх зүйн орчны шинэчлэлийг бүх талаар дэмжихийн зэрэгцээ санхүүжилтийг нэмэгдүүлэн Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд эзлэх эрүүл мэндийн зардлыг 5 хувьд, Улсын нэгдсэн төсөвт эзлэх эрүүл мэндийн зардлыг дор хаяж 10 хувьд хүргэхийн төлөө манлайлал үзүүлж ажиллах болно. Түүнчлэн эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээнд нэвтрүүлэх шинэ технологи, инновацыг бүрэн дэмжиж салбарын нөөцийн хуваарилалтыг оновчтой болгон нийгэм, эдийн засаг, жендэр, соёл, уламжлалын хүчин зүйлийг харгалзсан “хүн” төвтэй тусламж үйлчилгээг хөгжүүлэхэд анхаарч ажиллана” хэмээгээд парламентын зүгээс дээрх үүрэг хариуцлагыг хэрэгжүүлэхийн төлөө идэвх санаачилгатай ажиллахаа илэрхийлэв.
Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх форумын ерөнхийлөгчийн төлөөлөгч, БНСУ-ын Үндэсний Ассамблейн Эрүүл мэнд, халамжийн хорооны дарга Донкун Шин, эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний санхүүжилтийн тогтолцоог үр ашигтай болгоход парламентчдын үүрэг оролцоо чухлыг онцлоод салбар дундын хамтын ажиллагааг уялдуулах, инновац, технологийн дэвшлийг ашиглан хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, зардлыг бууруулах бүрэн боломжтойг дурдлаа.
“Улаанбаатарын тунхаг” нь хүний сайн сайхан, тэгш байдлыг илүүтэй эрхэмлэж хүний эрхийг баталгаажуулсан эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээг улам бэхжүүлэхэд бүс нутгийн хэмжээнд төдийгүй олон улсын түвшинд ч чухал ач холбогдолтой болохыг чуулганы оролцогчид санал нэгтэйгээр тэмдэглээд эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээний тогтолцооны шинэчлэлд хувь нэмрээ оруулахаа илэрхийлсэн юм

УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Др. Жужанна Якабыг хүлээн авч уулзав. Уулзалтад ДЭМБ-ын Монгол Улс дахь Суурин төлөөлөгч Др. Сокорро Эскаланте, ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн Мэдээлэл, стратеги, Инновацийн газрын захирал Др. Кидонг Парк, Эрүүл мэндийн бодлого, тусламж үйлчилгээний газрын захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Луис Виналс, Орчны эрүүл мэндийн төвийн захирал Др. Али Аким, Эрүүл мэндийн онцгой байдлын асуудал хариуцсан багийн ахлагч Шон Касей нар болон ЭМЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч С.Төгсдэлгэр болон холбогдох газар, хэлтсийн дарга нар оролцлоо.

Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх VII чуулганыг Монгол Улсад амжилттай зохион байгуулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн Нарийн бичгийн дарга нарын баг хамт олонд энэ ажилд онцгойлон  анхаарал тавьсан хатагтай Жужанна Якабт чин сэтгэлийн талархал илэрхийлээд өөрийн улсын эрүүл мэндийн тогтолцоо, тулгамдсан асуудлуудын талаар товч мэдээлэл өгөхдөө Тогтвортой хөгжлийн зорилтыг хангахын тулд маш их хүчин чармайлт гаргах шаардлагатай байгаа зарим чиглэлээр онцлон танилцуулсан.
Тэрбээр “Манай улсад эрүүл мэндийн зайлшгүй шаардлагатай тусламж үйлчилгээний хамралтын хувь 2020 оны байдлаар 67, халдварт өвчин, нэн ялангуяа 100 мянган хүнд ногдох сүрьеэгийн өвчлөлийн түвшин 2022 оны байдлаар 70.0 байна.  2021 онд сүрьеэ өвчний дарамт өндөртэй 30 улс, түүнчлэн олон эмэнд дасалтай сүрьеэгийн өвчлөлийн дарамт өндөртэй 30 улсын нэг болж, 2022 онд бүртгэгдсэн сүрьеэгийн шинэ тохиолдлын 2,8 хувь нь нас барсан зэрэг харамсалтай үзүүлэлтүүд байгаа тул сүрьеэ өвчний идэвхитэй илрүүлгийг эрчимжүүлэх, мөн эрүүл мэндийн анхан шатны байгууллагуудад сүрьеэг оношилдог болох зайлшгүй хэрэгцээ байна” гэсэн юм. Дараагийн шатлалын эмнэлэг рүү сорьцыг тээвэрлэх, өвчтнийг илгээх зэрэг нь өвчнийг оношлохгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлж буй тул 333 суманд уушгины зөөврийн, хэрэглэхэд хялбар дижитал рентген аппараттай болоход санхүүгийн болон мэргэжил арга зүйн дэмжлэг хэрэгтэй байгааг сайд хэллээ.  
Мөн манай улсын 30-70 насны хүн амын зүрх судасны өвчин, хавдар, чихрийн шижин, амьсгалын замын архаг өвчнөөр нас барах магадлал 35 хувь, зам тээврийн ослын шалтгаант нас баралтын түвшин 100 000 хүнд 21 байгаа нь Ази, Номхон далайн бүсийн улсууд дунд гуравдугаарт орж байгаад дүгнэлт хийж хүн амд эрүүл, идэвхитэй амьдралын хэв маягийг хэвшүүлэх, эрүүл мэндийн боловсрол олгох чиглэлээр үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгаагаа дуулгав.  
Түүнчлэн Нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний тухай анхдагч хуулийн төслийг шинээр боловсруулж УИХ-ын намрын чуулганаар батлуулахаар ажиллаж байгаа бөгөөд хууль батлагдсанаар хяналт, тандан судалгааны санхүүжилтийг улсын төсвөөс олгодог болох зохицуулалтууд хийгдэнэ гэдгийг хэлж цаашдаа иргэдээ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх Хяналт тандалтын төвийг олон улсын жишгийн дагуу байгуулах шаардлага байгаа тул энэ тал дээр ДЭМБ-тай хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийлсэн. Улмаар нийгмийн эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүдийг Номхон далайн баруун бүсийн төвд болон ДЭМБ-ын хамтын ажиллагаатай шилдэг төвүүдэд сургах шаардлага байгаад анхаарал хандуулахыг хатагтай Жужанна Якабт уламжиллаа. 
ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Др.Жужанна Якаб Ази, Номхон далайн орнуудын парламентчдын дэлхийн эрүүл мэндийн асуудлаарх VII чуулганыг амжилттай зохион байгуулсанд талархал илэрхийлээд энэ удаагийн чуулганаар хэлэлцсэн асуудлууд болон ДЭМБ-ын ерөнхий захирал Др.Тедросын Монгол Улсад айлчлах үеэр ярьж тохирсон ажлуудыг бодитоор хэрэгжүүлэхэд анхаарч ажиллахаа илэрхийлэв. 
Тэрбээр “Хүн ам цөөн, тархмал суурьшсан Монгол Улсын эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж, үйлчилгээ нь өөрийн гэсэн тогтолцоотой болсныг чуулганд оролцогчид сайшааж, уг тогтолцоог олон улсын түвшинд танилцуулах нь чухал гэсэн байр суурь илэрхийлсэн. Иймд ирэх аравдугаар сард Астана хотноо болох Олон улсын дээд хэмжээний уулзалтад Монгол Улсыг жишиг загвар орон болгон танилцуулахаар шийдвэрлэсэн. Тиймээс төвөөс алслагдсан өрхийн хүн амд эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээг мобайл технологи ашиглан хэрхэн үзүүлж байгаа болон хөдөө орон нутагт эрүүл мэндийн анхан шатны цогц тусламж үйлчилгээ, хүртээмжийг сайжруулахад чухал ач холбогдолтой болно” гэсэн юм.
Хатаггтай Жужанна Якаб уулзалтын үеэр Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзоригийн тавьсан хүсэлтийн дагуу багийн эмч нарыг мобайл технологи ашиглан иргэдэд үзлэг оношлогоо хийх боломжтой явуулын багцаар хангах асуудал шийдэгдсэн таатай мэдээг дуулгалаа. Мөн Урьдчилан сэргийлэх, тандалт сэргийлэлтийн төвтэй болохыг дэмжих боломжтой гэсэн юм. ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн хувьд анхан шатны эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний санхүүжилтийн загварыг төлөвшүүлэх, мэдээллийн дата боловсруулалт, дүн шинжилгээ хийх ажлыг зөвлөгөө арга зүйгээр дэмжих, сүрьеэгийн илрүүлэлтэд чухал шаардлагатай зөөврийн рентген аппаратаар сумдыг хангах, эмийн чанарын хяналтын лабораторитой болох, эмийн үнэ, чанартай холбоотой асуудлыг шийдвэрлэх, эмч, мэргэжилтнүүдийг сургаж дадлагажуулах болон халдварт бус өвчнийг бууруулах, эрүүл мэндийн татварын тогтолцоог бүрдүүлэх, орчны эрүүл мэндийг сайжруулах зэрэг олон чиглэлээр хамтран ажиллах боломжтойг хэлсэн.
Уулзалтын төгсгөлд хатагтай Жужанна ирэх аравдугаар сард болох Астанагийн олон улсын дээд хэмжээний уулзалт болон Манилад болох ДЭМБ-ын Бүсийн гүйцэтгэх хорооны хуралд оролцохыг Эрүүл мэндийн сайдаас хүслээ.
 

Хавдар судлалын үндэсний төв /ХСҮТ/-ийн элэг, цөс, нойр булчирхайн мэс заслын тасаг үүсгэн байгуулагдсаны 15 жилийн ойг угтаж зохион байгуулж буй “Элэгний 7 хоног”-ийн талаар өнөөдөр тус төвийн ерөнхий захирал /2023.08.04/ сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ.

ХСҮТ-ийн ерөнхий захирал Н.ЭРДЭНЭХҮҮ: 

Монгол Улсын Засгийн газар, Хавдар судлалын үндэсний төвөөс хүний нөөцийг чадавхижуулах чиглэлд анхаарахаас гадна, техник, тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх, шинэ тоног төхөөрөмжийг эх орондоо нутагшуулж, хүн ардын эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд нэвтрүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгож ирлээ. Энэ үүргийг ХСҮТ-ийн эмч, эрүүл мэндийн ажилтнууд амжилттай гүйцэтгэж ирлээ. Өнгөрсөн 15 жилийн хугацаанд элэг, цөс, нойр булчирхайн хавдрын эмчилгээг цогцоор нь хөгжүүлэхэд тодорхой ахиц дэвшлүүд гарлаа.  Мэс заслыг өөр түвшинд хүргэсэн.

Өмнө 500 мг-аас дээш цус алдаад ширээн дээрээ нас бардаг байсан хагалгаа одоо манайд энгийн хагалгаа болсон. Хамгийн өндөр ач холбогдол нь энэ. Тухайн үед боломжгүй мэт сонсогдож байсан хагалгаанууд өнөөдөр манай тасагт хийгддэг болсон.

Тиймээс ирэх долоо хоногоос элэг, цөс, нойр булчирхайн хавдрын долоо хоногийг зохион байгуулахаар боллоо. Түүнчлэн ХСҮТ-ийн  Элэг, цөс нойр булчирхайн хавдрын тасаг байгуулагдсаны 15 жилийн ой тохиох гэж байна. Өнгөрсөн хугацаанд жилдээ 800-1000 орчим элэг, цөс, нойр булчирхайн хагалгаа хийгдсэн байна. Амжилт сайн байгаа. Дэлхийн түвшинтэй харьцуулахад хоцрогдсон зүйл байхгүй. Өнгөрсөн зургаан жилд хавдраар өвдсөн иргэний  таваас дээш жил амьдрах хувь нь 10 хувиас дээш болсон байна. Энэ 10 хувь гэдэг тийм амар тоо биш л дээ. Түүнээс өмнөх жилүүдэд энэ тоо дөрөвхөн хувь байсан. Энэ бол ХСҮТ-ийн Элэг, цөс, нойр булчирхайн хавдрын тасгийн хамт олны харилцаа холбоо, хүний нөөц чадавхижсантай шууд холбоотой. Жил ирэх тусам хавдраар өвчилж байгаа иргэдийн тоо өсч байна.

Тухайлбал, 2021 онд жилд 6000 гаруй иргэн хавдраар өвчилж байсан бол 2022 онд 6882 иргэн хавдраар өвчилсөн дүн мэдээтэй байна. Энэ тоо цаашид 7000 давах магадлалтай байна. Өвчлөлийн тоо нэмэгдэж байна. Өвчлөлийн хэрээр нас баралт нэмэгдсэн эсэхийг аваад үзвэл багассан байна.

2021 онтой 2022 оны дүн мэдээг харьцуулахад 200 гаруй тохиолдлоор буурсан. Хавдрын тоо өсөхөд Монгол Улсын Засгийн газраас эрт илрүүлэг үзлэг оношилгоонд орон даяар бүх иргэдийг хамруулах ажил  зохион байгуулж байгаа нь нөлөөлсөн. Хэдийгээр хавдраар өвдсөн ч гэсэн таваас дээш жил амьдарч байгаа иргэдийн тоо  жил бүр хоёр хувиар нэмэгдэж байгаа нь сайн хэрэг. Гэсэн хэдий ч хожуу шатанд илэрч байгаа тохиолдлын тоо буурахгүй байна. Хавдар дотроо ходоодны хорт хавдрын тохиолдол нэмэгдсэн. Тиймээс ирэх долоо хоногт зохион байгуулагдах ХСҮТ-ийн элэг, цөс, нойр булчирхайн мэс заслын тасаг үүсгэн байгуулагдсаны 15 жилийн ойг угтаж, энэ салбартаа тэргүүлэгч дэлхийн эмч мэргэжилтнүүд Монголд хүрэлцэн ирнэ.

Япон, Солонгос, Франц,  ОХУ, БНХАУ, Казахстан зэрэг олон улсаас эрдэмтэн, судлаачид, эмч, мэргэжилтнүүд ирэх юм. Тэдний нэг удаагийн лекц маш өндөр төлбөртэй болдог. Монголд ямар ч үнэ төлбөргүй болох учраас энэ боломжийг эрүүл мэндийн салбарынхан бүү алдаасай гэж хүсч байна.

Олон улсаас ирсэн зочид Монгол Улсын эмч, мэргэжилтнүүд, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд үнэлгээ өгөхөөс гадна Монголын эмч, мэргэжилтнүүд тэднээс суралцах боломж нээгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, олон улсын эмч, мэргэжилтнүүдийн хийж байгаа хагалгааны үеийн үйл явцыг цахимаар шууд дамжуулж эмч, мэргэжилтнүүддээ харилцан туршлага судлах боломж нөхцлийг бүрдүүлнэ.  Түүнчлэн элэг, цөс, нойр булчирхайн хавдрын чиглэлээр орчин үед ямар эм, эмчилгээ, мэс засал, эмнэлгийн ямар шинэ арга барил нэвтрүүлж байгааг судлах, суралцах боломж бүрдэж байна.

Мөн “Элэг бүтэн Монгол” төслийн хүрээнд олон амжилт гаргасан. Түүний хажуугаар эмийн эмчилгээ, химийн эмчилгээ, туяа эмчилгээ гэсэн цогц эмчилгээг ХСҮТ-д нутагшуулснаар хавдрын тусламж үйлчилгээг цогцоор нь  хүргэх боломжтой болсон. Өнгөрсөн хугацаанд хийсэн ажил, гаргасан амжилтуудаа салбарынхандаа болон олон нийтэд танилцуулах гэж байна.

Энэ жилээс эхлэн анх удаагаа хавдрын эмчилгээнд  “дархлаа” эмчилгээг нэвтрүүлэх гэж байна. Дархлаа эмчилгээ гэдэг бол хамгийн сүүлийн үеийн эмчилгээ.  Одоо хэрэглэж байгаа хими эмчилгээний тухайд хавдрын эсийн эсрэг бүх биеийг нь хордуулж устгадаг. Энэ бол суурь эмчилгээ.  Үүний хажуугаар бай эмчилгээ буюу тухайн хавдрын эсэд нь тохирсон эмчилгээг хийдэг. Харин дархлаа эмчилгээний  тухайд хүний биеийн дархлаа эсүүдийг идэвхижүүлж, дархлаа эсүүдээр дамжуулж хавдрыг устгах эмчилгээний шинэ технологи Монгол Улсад нэвтрэх гэж байна.

Үнэ өртгийн хувьд өндөр учраас өмнө нь хэрэглэж чаддаггүй байсан. Тэгвэл хэд хэдэн байгууллагын хоорондын хамтын ажиллагааны хүрээнд гэрээ байгуулснаар дархлаа эмчилгээг хавдрын эмчилгээнд хэрэглэгдэх боломжтой болж, хавдраар өвдсөн иргэдийн амьдрах хугацаа тодорхой хэмжэгээгээр нэмэгдэх боломжтой боллоо.  Ийнхүү дэлхийд хамгийн сүүлийн үед хийгдэж байгаа дархлаа эмчилгээг Монголдоо нэвтрүүлэх болсондоо баяртай байна гэдгийг тодотгосон юм.

“КОВИД-19 халдварт цар тахлын хямралыг арилгахад яаралтай тусламж үзүүлэх Буцалтгүй тусламжийн хөтөлбөр”-ийн хаалтын ёслолын ажиллагааг 2023 оны 8 дугаар сарын 3-ны өдөр Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвд зохион байгуулав. Ёслолын арга хэмжээнд Эрүүл мэндийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч С.Төгсдэлгэр, Япон Улсын Элчин сайдын яамны Дэд тэргүүн ноён Кикүма Шигэрү, ЖАЙКА- Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын Монгол Улс дахь төлөөлөгчийн газрын дарга ноён Танака Шиничи болон бусад албаны төлөөлөл оролцов. Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагаас коронавирусын цар тахлын нөхцөл байдалтай холбогдуулан Монгол Улсын Засгийн газарт “КОВИД-19 халдварт цар тахлын хямралыг арилгахад яаралтай тусламж үзүүлэх хөтөлбөр”-ийн хүрээнд 883 сая иенийн буцалтгүй тусламжийг 2022 оны 07 дугаар сард олгохоор шийдвэрлэсэн. Буцалтгүй тусламжийн хүрээнд КОВИД-19 цар тахлын эсрэг эрүүл мэндийн байгууллагын бэлэн байдлыг хангах, хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалах үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор эрүүл мэндийн салбарт нэн шаардлагатай эмнэлгийн хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл болох 2 ширхэг бүрэн геномын шинжилгээ хийх аппарат болон урвалж, 500,000 SARS-CoV-2-ын антигенийг илрүүлэх түргэвчилсэн оношлуур, 548 ширхэг зөөврийн компьютер, 150,000 ширхэг тариурын аюулгүйн хайрцаг, 60 ширхэг зөөврийн хөлдөөгч, 500 ширхэг спирометр болон дагалдах хэрэгсэл, вакцин тээвэрлэх зориулалт бүхий суудлын болон ачааны автомашин зэрэг Япон Улсад үйлдвэрлэгдсэн 9 төрлийн эмнэлгийн тоног төхөөрөмж, хэрэгслийг хүлээн авч Монгол Улсын 21 аймаг, 331 сум, 9 дүүрэг, Эрүүл мэндийн яамны харьяа төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг, тусгай мэргэшлийн төвүүдэд өнгөрсөн хугацаанд нийлүүлсэн болохыг Эрүүл мэндийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга С.Төгсдэлгэр онцгойлон тэмдэглэв.
Мөн тэрбээр Монгол Улсын эрүүл мэндийн салбарт үнэтэй хөрөнгө оруулалтыг хийж эрүүл мэндийн салбарын хөгжилд бодитой дэмжлэг туслалцаа үзүүлж ирсэн Япон Улсын Засгийн газар, Японы татвар төлөгч ард түмэнд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлэв.
ЖАЙКА- Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллагын Монгол Улс дахь төлөөлөгчийн газрын дарга ноён Танака Шиничи Япон- Монголын эрүүл мэндийн салбарын хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, хүн ардын эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх тал дээр цаашид хамтран ажиллахаа илэрхийллээ.

Халдварт Өвчин Судлалын Үндэсний төв нь 2022 оны 09 дүгээр сараас эхлэн “ISO 9001:2016 Чанарын менежментийн тогтолцоо”-г үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэх ажлыг эхлүүлсэн бөгөөд өнөөдөр буюу 2023 оны 07 дугаар сарын 28-ны өдөр ISO 9001:2016 стандартийн шаардлагыг хэрэгжүүлэгч байгууллага болох баталгаажилтын гэрчилгээгээ Олон улсын итгэмжлэгдсэн байгууллага ‘SFCS” ХХК-аас гардан авлаа. ТУс үйл ажиллагаанд ЭМЯ-ны Нийтийн эрүүл мэндийн газрын даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Д.Баярболд, ХӨСҮТ-ийн Ерөнхий захирлын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Ж.Байгалмаа,  болон тус тогтолцоог нэвтрүүлэхэд чиглүүлэн ажилласан “Amu consulting” ХХК-ий төлөөлөл, Олон улсын итгэмжлэгдсэн байгууллага ‘SFCS” ХХК болон бусад албаныхан оролцлоо. Энэ үеэр ХӨСҮТ-ийн Ерөнхий захирлын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Ж.Байгалмаа хэлсэн үгэндээ “ISO 9001:2016 Чанарын менежментийн тогтолцоог үйл ажиллагааг нэвтрүүлэх ажил 2022 оны 09 дүгээр сараас эхэлсэн. Энэ хүрээнд бид ажлын хэсгийг байгуулж, төлөвлөлтөө хийн, сургалтуудыг тогтмол зохион байгуулсан бөгөөд  “Amu consulting” ХХК энэ хугацаанд арга аргачилалаар дэмжиж ажиллалаа. Тус тогтолцоог авахын тулд 10 бүлгийн 100 гаруй үзүүлэлтийг хангах ёстой бөгөөд манай эмнэлгийн үзүүлэлт 49 хувьтай байсан бол өнөөдөр 84 хувь болтлоо сайжирсан байна.
Чанарын Менежментийн тогтолцооны ISO 9001:2016 олон улсын стандартыг хэрэгжүүлэгч байгууллага болсоноороо өдөр тутмын үйл ажиллагаагаа сайжруулж, үйлчлүүлэгчийн шаардлагад нийцсэн Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг тасралтгүй, тогтвортойгоор аюулгүй орчинд хүргэх, эрсдэл болон боломжоо төлөвлөж тусгах, хэрэгжүүлэх, хянах, сайжруулах үйл явцын уялдааг хангаж, тогтвортой хөгжлийн бат бэх суурь бий болгож байна.” гэдгийг онцоллоо. Ташрамд дурдахад “Amu consulting” компани нь ХӨСҮТ-ийн 20 эмч эмнэлгийн ажилчдыг дотоод аудитор бэлтгэх сургалтад хамруулсан аж.